از حسن بصری پرسیدند : ای شیخ ! دلهای ما خفته است که سخن تو در دلهای ما اثر نمی کند . چه کنیم ؟
گفت : کاشکی خفته بود که اگر خفته را بجنبانی بیدار شود . دلهای شما مرده است که هرقدر می جنبانی بیدار نمی گردد.
- تذکره الاولیاء
از حسن بصری پرسیدند : ای شیخ ! دلهای ما خفته است که سخن تو در دلهای ما اثر نمی کند . چه کنیم ؟
گفت : کاشکی خفته بود که اگر خفته را بجنبانی بیدار شود . دلهای شما مرده است که هرقدر می جنبانی بیدار نمی گردد.
- تذکره الاولیاء
شیخ الرئیس ابوعلی سینا در نامه ای که برای ابوسعید ابوالخیر نوشت، پرسید:چه لزومی دارد که مردم در مسجد اجتماع کنند و نماز را به جماعت برگزار نمایند، با این که خداوند از رگ گردن به انسان نزدیک تر است، هر جا که باشی اگر رابطه ات را با خدا برقرار کنی نتیجه خواهی گرفت؟ ابوسعید پاسخ نامه بوعلی سینا را نوشت و در آن چنین مثال زد:
اگر چندین چراغ در یک جا روشن باشد و یکی از آنها خاموش شود، چراغ های دیگر روشن است و آن مکان تاریک نیست. ولی اگر هر یک از چراغ ها در یک اتاق در بسته روشن باشد همین که یکی از آنها خاموش شود آن اتاق در تاریکی فرو می رود. انسانها نیز همین گونه اند. بعضی از آنان گناهکارند و اگر در خانه به تنهایی نماز بخوانند، مانند همان چراع و لامپ خاموشند که نوری ندارد و نماز این دسته نیز تاثیر و فایده کمی دارد، بنابراین شاید از رحمت و برکات نور الهی نیز محروم بمانند، ولی اگر همین دسته در مسجد باشند و نماز را به جماعت برگزار کنند، شاید خداوند به خاطر حضور افرادی پاک و شایسته که همچون چراغ های فروزان وسیله نزول رحمت پروردگارند این دسته را نیز مشمول فیوضات و برکات خود قرار دهد.
زیباترین عبادت هستی نماز است.
ـ در نماز گمشده ها پیدا می شود . چون حقیقت نماز نور است پس باید سعی کرد گمشده اصلی را پیدا نمود.
ـ سجده از آثار جمال خدا و رکوع از آثار جلال خداست . وقتی جلال خدا آشکار شود فرد به رکوع می رود و هنگامی که جمال خدا ظاهر شود فرد به سجده می افتد.
ـ سجده ی اول موت از دنیاست . بین دو سجده، برزخ است . سجده دوم ، موت از برزخ است ، سر٬ که برداشتی قیامت است . لذا در تشهد به لا إله إلا الله شهادت می دهی.
ـ بعد از نماز با خدا صحبت کن . بگو خدایا! تو غنی هستی و من فقیر . تو عزیز هستی و من ذلیل . تو مالک هستی و من مملوک. آیا به فقیر جز غنی و به ذلیل جز عزیز و به مملوک جز مالک رحم می کند؟
پادشاهى در راه شکار در حالىکه وزیرش او را همراهى مىکرد، دیوانهاى را دید که سگى را پهلوى خود بسته و با او خوش و خرم نشسته.
به وزیرش گفت: بیا لختى با دیوانه دل خوش کنیم. وزیر گفت: اى پادشاه! این مرد از اطوارش پیداست دیوانه است، ممکن است به ساحت شاهى جسارت ورزد و این از شأن سلطنت به دور است!
شاه گفت: باکى نیست، نزدیک دیوانه شدند. شاه گفت: اى مرد! این سگ بهتر است یا تو؟
دیوانه جواب داد: این سگ هرگز از فرمان من بیرون نیست، پس شاه و گدا اگر از حضرت حق اطاعت کنند، از سگ بهترند، وگرنه سگ از هر دو آنها بهتر!
شبی دزدی به خانه شیخ احمد خضرویه رفت و بسیاربگشت هیچ نیافت ...
شیخ آواز داد: ای جوان دلو برگیر و آب از چاه برکش و طهارت کن و به نماز مشغول شو تا روز، چیزی به تو دهم تا محروم نگردی.
دزد همچنان کرد.
چون روز شد خواجه صد دینار بیاورد و به دزد داد و فرمود: این جزای عبادت یک شب نماز توست.
دزد
را حالتی پدید آمد و لرزه بر اندامش افتاد و گفت: زر قبول نمی کنم، مرا به
راه خدا راهنمایی کن که دولت لازوال از درگاه لایزال حاصل کنم.
شیخ او را مرید کرد و یکی از اولیای حق شد.
مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی (معروف به نخودکی) در وصیت خود به فرزندش می گوید:
اگر آدمی چهل روز به ریاضت و عبادت بی ارزش بپردازد ولی یک بار نماز صبح از او فوت شود، نتیجه آن چهل روز عبادت بی ارزش و هباء منصورا (نابود) خواهد شد. فرزندم بدان که در تمام عمرم تنها یک بار نماز صبحم قضا شد، پسر بچه ای داشتم که شب آن روز فوت شد.
سحر گاه در عالم رویا به من گفتند که این مصیبت به علت فوت آن نماز صبح به تو وارد آمد.
اکنون اگر یک شب، نماز شبی از من فوت شود، صبح آن شب انتظار بلایی را می کشم که به من نازل شود.
سپس حاج شیخ حسنعلی می افزاید: «پسرم تو را سفارش می کنم که نمازت را اول وقت بخوان و از نماز شب تا آن جا که می توانی غفلت نکن.»
روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز صبح را به جماعت خواندند اما دیدند آن روز، علی علیه السلام به مسجد نیامده است. حضرت، در خانه امیرمۆمنان رفتند و پرسیدند چرا او در نماز جماعت شرکت نکرده است؟!
فاطمه زهرا سلام الله علیها گفت: علی دیشب تا صبح مناجات داشت و صبح از خستگی، نمازش را در منزل خواند.
حضرت فرمودند: به او بگویید به جای مناجات طولانی، مقداری بخوابد ولی نماز جماعت صبح را از دست ندهد.
آری، خوابی که مقدمه نماز جماعت باشد بهتر از مناجاتی است که حال جماعت را از بین ببرد.